Κείμενα του Σ. Σόρογκα ΓΙΑ ΠΟΙΗΤΕΣ

Η πολύχρονη φιλία μου με το Νάσο Βαγενά και ο θαυμασμός μου για τη σύνολη προσωπικότητά του ελπίζω να μην υποβαθμίσει την αλήθεια των λόγων μου. Πριν από όλα πιστεύω ότι το υψηλό του ήθος είναι το εφαλτήριο κάθε δραστηριότητάς του. Και δεν αναφέρομαι φυσικά μόνο στη σημασία της ποιήσεώς του – χώρου κατεξοχήν δυσερμήνευτου, άλλωστε για κάθε ποιητή και που η προσέγγισή της από ένα ζωγράφο όπως εγώ δεν στοιχειοθετεί τεκμήριο αξιολογικής εγκυρότητας που προφανώς δεν υπάρχει και στις προθέσεις μου – αλλά μιλάω για ένα ασυνήθιστο αίσθημα ευθύνης απέναντι στα κοινά που φανερώνει ιδιαίτερη παρρησία και θάρρος. Θάρρος να αντιστρατεύεται το πανίσχυρο σήμερα πνευματικό κατεστημένο του τόπου μας, που κυριαρχεί στα πανεπιστήμια, στα σχολεία, στον κρατικό μηχανισμό στα ΜΜΕ. Διαπιστώνοντας πως « η κραυγαλέα εξομοίωση του ασήμαντου με το σημαντικό, του φαιδρού με το σοβαρό , του αήθους με το κόσμιο , αποτελεί σήμερα το κυριότερο γνώρισμα της ελληνικής πραγματικότητας» τον οδηγεί στον δύσκολο λόγο να υπερασπίζεται τα αυταπόδεικτα, που διαρκώς ανατρέπονται από μια δήθεν προοδευτική οπτική η οποία επιπροσθέτως, τρομοκρατεί ιδεολογικά, καλυμμένη από την ένταξή της στους σύγχρονους κυρίαρχους κοινωνικο-οικονομικούς μηχανισμούς . Ο Βαγενάς πιστεύω πως είναι άνθρωπος εξαιρετικά ευαίσθητος και γι΄ αυτό έκπληκτος από την πολλαπλότητα του παραλογισμού που ορίζει τον καθημερινό μας βίο σε πλείστους τομείς , αλλά κυρίως στον χώρο του πνεύματος με τον υπερπληθυσμό των μεταπρατών ή των συνεχιστών της κατ’ επάγγελμα εκσυγχρονιστικής ιδεολογίας ,οι οποίοι μεταπορθμεύουν ως καινούργιες ιδέες, φθαρμένα, ξένα , νεοτεριστικά αποφόρια επιδιδόμενοι εδώ και χρόνια στην υπονόμευση του τόπου ποικιλοτρόπως και εισπράττοντας παραλλήλως από κρατικά ή ξένα ύποπτα κέντρα μεγάλα κονδύλια για την εν γένει διεθνιστική τους δραστηριότητα . Είναι τέτοιος ο ανθελληνικός τους ζήλος ώστε επέπεσαν και στους μέχρι χθες ιδεολογικούς τους εκφραστές όπως ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος επειδή έγραψε για συνέχεια του Ελληνισμού , ο Ρίτσος και ο Θεοδωράκης, για να μην αναφερθώ στο μένος τους για τη γενιά του ’30, που με τις συστηματικές παραναγνώσεις κατά Βαγενά επιχειρούν την υπονόμευση τους .
Ο Βαγενάς πιστεύω, ακόμα, ότι είναι βαθύς μελετητής και συνεχιστής της λόγιας παράδοσής μας , για την οποία η συμμετοχή στα κοινά – πνευματικά, πολιτικά, κοινωνικά- ήταν αυτονόητη.
Πιστεύω ακόμη πως η πνευματική του συγκρότηση τροφοδοτείται συνεχώς από ασυνήθιστη για τον καιρό μας γνώση στο χώρο της ποίησης και της κριτικής αντίστοιχη με εκείνη του Παλαμά ή του Σεφέρη. Θα έλεγα ακόμα ότι με τον Βαγενά με συνδέει βαθύ αίσθημα συντροφικότητας , και για να μην ταυτιστεί η λέξη με το παλαιό περιεχόμενό της, θα έλεγα ότι μου διοχετεύει ένα αίσθημα προστασίας και ασφάλειας όπως από έναν ισχυρό φίλο ή έναν μεγάλο αδερφό ο οποίος είναι σε θέση να προασπίσει καλύτερα , με θάρρος , αποφασιστικότητα και γνώση εκείνα που αφορούν κι εμένα χρόνια και χρόνια και που προσπαθώ να διατυπώσω σε έναν παρεμφερή αισθητικό και ιδεολογικό χώρο όπως ο εικαστικός . Βρίσκω στον Βαγενά, τολμώ να πω, και μια συγγένεια στην αγάπη για τον Σεφέρη , που για μένα στάθηκε πνευματικός μου δάσκαλος και νομίζω ότι και για τον Βαγενά είχε την ίδια σημασία. Άλλωστε το έξοχο βιβλίο του « Ο ποιητής κι ο χορευτής» δεν ήταν δυνατόν να γραφεί δίχως ψυχική ταύτιση και χωρίς η τόσο ενδελεχής διείσδυση στο έργο του να τον έχει αφήσει ανεπηρέαστο. Ανατρέχοντας λοιπόν κι εγώ στον Ιωάννη του Σταυρού , όπως μας παραπέμπει ο Σεφέρης στον διαφωτιστικό του « Μονόλογο πάνω στην ποίηση» βρίσκω ,καθώς νομίζω, το απόσταγμα της προσωπικότητος του Βαγενά: « Εκείνος που μαθαίνει τις πιο φίνες λεπτομέρειες μιας τέχνης προχωρεί πάντα στα σκοτεινά και όχι με την αρχική του γνώση, γιατί αν δεν την άφηνε πίσω του , ποτέ δεν θα μπορούσε να ελευθερωθεί από αυτήν». Ο Βαγενάς μόρφωσε το ύφος του διαβάζοντας. Όπως θα έλεγε ο Σεφέρης
« ..η μάθηση και η εμβρίθεια τον βοήθησαν να ελευθερώσει τις πιο ζωντανές πηγές της ψυχής του», γνωρίζοντας ωστόσο ότι «..δεν υπάρχει λεωφόρος Συγγρού που να οδηγεί ίσια στην ποίηση». Στον πρόλογο του βιβλίου του « Η εσθήτα της θεάς» ο Βαγενάς αναφέρει: « Αν αποφάσισα να συγκεντρώσω εδώ τα κείμενα αυτά, είναι γιατί πιστεύω πως η επίγνωση της αδυναμίας μας υπονομεύει την άγνοια μας». Ίσως ακόμα το « υπάρχουμε μονάχα μ΄αυτό που χάνουμε» να αφορά και τους σκοτεινούς δρόμους που τον οδηγούν στη ποίησή του. Πιστεύω ακόμα ότι αυτό το βάθος και το εύρος των κρυφών αναφορών του – που αποτελεί συνέχεια της « ανθρώπινης αλληλεγγύης» την οποία ο Βαγενάς επαναπροσδιορίζει και συνεχίζει σε μια νέα διάσταση- είναι από τα αφανή αλλά κύρια και ουσιαστικά χαρακτηριστικά της ποιήσεώς του και λειτουργεί ως υπόβαθρο στην ιδιαίτερη εκφραστικότητα του ιδιώματός του. Τέλος, πιστεύω , ερμηνεύοντας το δικό μου τρόπο στην ανάγνωση των ποιημάτων του, ότι από τον Βαγενά αναδύεται μια εξαιρετικά προσωπική σχέση-ερμηνεία στον διάλογό του με το θάνατο. Ποίηση βαθιά , στοχαστική και φυσικά αδιέξοδη στην αλήθεια της , δανείζεται στιγμές ανάσας μέσα από αυτοσαρκασμούς και ερωτικές ψευδαισθήσεις , που απλώς υποδύονται εν ειρωνεία ότι καλύπτουν το κενό. Ο Βαγενάς είναι πράγματι ποιητής που διεισδύει και ανατέμνει οτιδήποτε προσεγγίζει: τα ασήμαντα πράγματα της ζωής μας ή ,ακόμα ,και τα μεγάλα με οριακή πυκνότητα, απέραντη υπαινικτικότατα , πολυτυπία ρυθμών και απροσδόκητη χρήση λέξεων αναντικατάστατων. Ένας τεράστιος πλούτος αναφορών διαχέεται σε ολόκληρη την ποίησή του ήδη από την πρώτη του συλλογή. Ψίθυροι ποιητών που αγαπήσαμε συνοδεύουν συχνά με τη τρυφερή τους αύρα την επιβεβαιωμένη απελπισία της φωνής του με τις κλίμακες και το σκοτάδι της. Το καθετί στην ποίηση του μας συνδέει υποδορίως με το οικείο παρόν και ταυτόχρονα μετεωρίζεται σε ένα « άλλο» η απροσδιοριστία του οποίου δημιουργεί καθώς νομίζω το προσωπικό ποιητικό του ιδίωμα. Η παρουσία του είναι παρήγορη στη ζωή μας.

Σωτήρης Σόρογκας